Vào ngày 10/6 tới, trận đấu giữa Uzbekistan và Qatar tại Milliy Stadium, Tashkent có thể sẽ rất kỳ lạ, khi phía dưới là màn trình diễn buồn tẻ nhưng trên khán đài là bầu không khí lễ hội. Các cầu thủ và người hâm mộ Uzbekistan không có mặt ở đó vì bóng đá, mà để ăn mừng.
Cuộc ăn mừng của họ đã bắt đầu cách đây vài ngày, sau trận hòa 0-0 trước UAE. Kết quả này đủ để Bầy sói trắng giành tấm vé trực tiếp đến World Cup 2026. Hôm đó khi tiếng còi mãn cuộc vang lên, thủ môn Utkir Yusupov đã gục xuống mặt cỏ khóc nức nở. Những người khác cũng vậy, trong sân hay khu kỹ thuật và cả trên khán đài, sau đó từ Abu Dhabi lan tới mọi ngõ ngách của Uzbekistan, quốc gia đông dân nhất khu vực Trung Á.
Họ đã mong chờ ngày này quá lâu và trải qua quá nhiều kết cục cay đắng, đến mức tưởng như giấc mơ World Cup sẽ không bao giờ xảy ra. Cuối cùng vận may cũng mỉm cười với những người không ngừng cố gắng.
Khoảnh khắc vỡ òa của các cầu thủ Uzbekistan khi giành vé đến World Cup 2026.
Quá khứ cay đắng và đầy nước mắt
Nói về thể thao, đất nước Uzbekistan không có quá nhiều điều để tự hào. Họ từng có một Artur Taymazov 3 lần giành huy chương Vàng Olympic môn vật vào các năm 2004, 2008 và 2012, song hai chiếc sau bị tước vì dùng doping. Ruslan Chagaev là một VĐV nổi bật khác, với danh hiệu vô địch quyền Anh hạng nặng WBA trước khi bị Wladimir Klitschko đánh bại sau 9 hiệp. Vậy là hết.
Nhưng giống như phần lớn quốc gia trên thế giới, Uzbekistan phát cuồng vì bóng đá, và chỉ cần thành công ở môn thể thao này, mọi thứ khác sẽ bị lu mờ. Có một thời gian họ nỗ lực tìm kiếm thành công nhanh chóng bằng cách đưa về những tên tuổi lớn như Rivaldo hay Zico rồi cựu HLV Valencia và Inter, Hector Cuper. Ngoài ra, dưới sự bảo trợ của cựu chính trị gia Gulnara Karimova, CLB Bunyodkor trở thành một thế lực đáng gờm ở châu lục.
Nhờ vậy, Uzbekistan từng tiến rất gần tới giấc mơ World Cup khi tiến vào vòng loại thứ tư của giải đấu năm 2006. Đó là hai lượt trận play-off với Bahrain để giành quyền chơi trận play-off liên châu lục với Trinidad & Tobago của khu vực CONCACAF.
Uzbekistan có một lịch sử không mấy dễ chịu ở các vòng loại World Cup.
Trận lượt đi ở thủ đô Tashkent, Uzbekistan dẫn trước 1-0 và có cơ hội nhân đôi cách biệt khi được hưởng phạt đền. Server Djeparov sút thành công nhưng trọng tài Nhật Bản lại bác bỏ vì một cầu thủ của Bầy sói trắng đã di chuyển vào vòng cấm. Điều kỳ lạ là, thay vì cho đá lại, ông lại để Bahrain hưởng một quả đá phạt.
Tranh cãi lập tức nổ ra. Rồi Uzbekistan kiện lên FIFA. Cơ quan quyền lực nhất của bóng đá thế giới thừa nhận trọng tài "mắc lỗi kỹ thuật", và quyết định hai đội vẫn chơi trận lượt về tại Bahrain như đã định, sau đó quay trở lại Tashkent để đá lại trận lượt đi.
"Trọng tài đã cướp mất bàn thắng thứ hai của chúng tôi và bây giờ FIFA lại cướp nốt bàn thắng đầu tiên", Alisher Nikimbaev, người đứng đầu bộ phận quan hệ quốc tế của Liên đoàn bóng đá Uzbekistan (UFO) than thở vào thời điểm đó. Trong tâm trạng bực bội, Bầy sói trắng hòa 1-1 ở trận đá lại trên sân nhà, và tiếp tục hòa 0-0 tại Bahrain. Kết cục, họ bị loại vì luật bàn thắng sân nhà sân khách.
Cả đất nước Uzbekistan sục sôi, nhưng chẳng thể làm gì ngoài việc cố gắng thêm lần nữa. Nhưng số phận vẫn không mỉm cười với họ. Ở vòng loại World Cup 2014, Uzbekistan ngậm ngùi nhìn Hàn Quốc giành vé trực tiếp chỉ vì kém 1 bàn thắng, sau đó tiếp tục thua Jordan ở vòng loại thứ tư.
Tuy nhiên những nỗi đau đã trở thành hành động, với một loạt thay đổi chính sách để bóng đá Uzbekistan tiến lên.
Kế hoạch cho tương lai
Thất bại này đã thúc đẩy các nhà hoạch định chính sách thay đổi cách tiếp cận. Họ dành ra một ngân sách lớn để hiện đại hóa cơ sở vật chất và tài trợ cho các chương trình bóng đá thanh thiếu niên. Điều này cũng phù hợp với chương trình quốc gia, nhằm thúc đẩy đam mê thể thao trong giới trẻ và thông qua thể thao, quảng bá hình ảnh đất nước Uzbekistan tiến bộ, hiện đại, trở thành cường quốc trong khu vực.
Trong chương trình phát triển bóng đá được Tổng thống Uzbekistan thông qua năm 2018, có 14 Học viện được thành lập, đồng thời mỗi mahalla (khu vực dân cư người Uzbek) đều có một sân bóng. Các cầu thủ trẻ không chỉ được đào tạo về mặt chuyên môn mà còn trui rèn bản lĩnh, khát khao chiến thắng tinh thần dân tộc. Điều quan trọng, họ cũng không cần lo lắng về đầu ra.
Các CLB của Uzbekistan được khuyến khích trao cơ hội cho các cầu thủ trẻ, biến các giải bóng đá ở đất nước 40 triệu dân thành vườn ươm tài năng khổng lồ. Cảm thấy như thế vẫn chưa đủ. Năm 2021, Olympic Tashkent được thành lập dành riêng cho cầu thủ trẻ. “Bóng đá Uzbekistan chỉ có thể dựa vào sự phát triển của thế hệ trẻ. Và một ngày nào đó chúng tôi sẽ tới được miền đất hứa mang tên World Cup”, Nikimbaev tuyên bố.
Với rất nhiều thành công ở cấp độ trẻ, cuối cùng đến lượt ĐT Uzbekistan tạo nên chiến tích lịch sử.
Trong vòng một thập kỷ qua, Uzbekistan liên tục gặt hái trái ngọt với bóng đá trẻ. Đội U23 của họ đã 2 lần về nhì, 1 lần vô địch U23 châu Á (năm 2018 tại Thường Châu thắng U23 Việt Nam ở trận chung kết), đồng thời giành vé đến Olympic 2024. Đội U20 Uzbekistan vô địch U20 châu Á 2023 và vào đến vòng 1/8 U20 World Cup cùng năm. Đội U17 vừa mới vô địch U17 châu Á hồi tháng 4, dự World Cup năm 2023.
Trong khi rất nhiều quốc gia trên thế giới theo đuổi trào lưu nhập tịch cầu thủ để theo đuổi mục tiêu World Cup, Uzbekistan lại đi ngược xu thế. Đơn giản vì họ thừa mứa tài năng bản địa.
Đó là đội trưởng Eldor Shomurodov đã ghi 7 bàn cho AS Roma mùa vừa rồi, là Abbosbek Fayzullaev, tiền vệ tấn công năng nổ đang chơi cho CSKA Moscow, và nổi tiếng nhất đương nhiên là Abdukodir Khusanov, trung vệ trị giá 40 triệu euro của Man City.
Abdukodir Khusanov trở thành cầu thủ Uzbekistan chơi bóng tại Premier League.
"Sẽ có nhiều cầu thủ Uzbekistan sớm theo chân Khusanov tới châu Âu, bởi chúng tôi có rất nhiều cầu thủ tài năng", Giám đốc kỹ thuật của UFO Guy Kiala tự tin cho biết, "Trước đây các tuyển trạch viên đã bỏ quên Uzbekistan, nhưng giờ thì khác, khi nhận ra đất nước này không ngừng sản sinh ra những lứa cầu thủ xuất sắc".
Kiala cũng là người có công lớn trong việc đưa bóng đá Uzbekistan cất cánh. Được bổ nhiệm cuối năm 2023, ông lập tức bắt tay vào việc xây dựng một kế hoạch dài hạn, thiết lập cấu trúc và cơ chế hỗ trợ để phát huy các tài năng. Kiala cũng tìm kiếm các HLV phù hợp cho các cấp độ đội tuyển, nhất quyết họ phải sở hữu triết lý tấn công, sáng tạo, dựa trên kỹ thuật, vốn là điểm mạnh của các cầu thủ Uzbekistan.
Đó là lý do Uzbekistan không cần đến HLV nước ngoài. Họ bổ nhiệm Timur Kapadze, người đã rất thành công với đội U23, với niềm tin mạnh mẽ vào phong cách chiến thuật cũng như mối thâm tình giữa ông và các học trò.
Uzbekistan giành vé trực tiếp đến World Cup với thành tích ấn tượng ở bảng A.
Cuối cùng, Kiala cố gắng thay đổi tư duy của các HLV cũng như cầu thủ, khuyến khích họ tin vào năng lực bản thân, đồng thời chắc chắn rằng ham muốn chiến thắng phải luôn lớn hơn nỗi sợ thất bại.
Trong suốt chiến dịch săn vé đến World Cup 2026, ĐT Uzbekistan đã chơi với tinh thần ấy. Họ hòa Iran hùng mạnh trong cả hai lượt trận ở vòng loại thứ hai. Tại vòng loại thứ ba, họ tiếp tục bất bại trước Iran, đánh bại Triều Tiên, UAE và chỉ nhận duy nhất một thất bại trên sân Qatar.
Với 18 điểm sau 9 trận, Uzbekistan cuối cùng đã tới được miền đất hứa mang tên World Cup. "Lịch sử đã được viết ra. Chúng tôi đã khiến người dân Uzbekistan tự hào. Không cần phải chờ đợi thêm. Đã đến lúc chúng tôi góp mặt ở ngày hội bóng đá lớn nhất hành tinh", cầu thủ chạy cánh Jaloliddin Masharipov nói.
Trận cuối gặp Qatar chỉ còn mang tính thủ tục. Như đã nói, 90 phút đó có thể hơi nhạt nhẽo. Nhưng ai quan tâm chứ. Điều tuyệt vời là nó diễn ra tại thủ đô Tashkent, nơi phù hợp cho bữa tiệc toàn quốc. Bất cứ kết quả nào xảy ra vào ngày 10/6 cũng không thể ngăn 40 triệu dân Uzbekistan thổi bùng sự phấn khích khi giấc mơ hoang đường nay trở thành sự thật.
Thanh Hải
